Czym jest bioróżnorodność?

Bioróżnorodność obejmuje całe bogactwo życia na Ziemi, od zróżnicowania genetycznego, przez różnorodność odmian, gatunków po bogactwo ekosystemów i krajobrazów. Inaczej można powiedzieć, że jest to złożona sieć życia, której częścią jesteśmy też my sami. Różnorodność biologiczna obejmuje nie tylko dziką przyrodę, ale także rasy zwierząt i odmiany roślin wyhodowane przez człowieka. Od bogactwa roślin, zwierząt i mikroorganizmów zależy wyżywienie ludzkości, zdrowie, opał, bezpieczeństwo społeczne. Trzeba pamiętać  też o wartościach duchowych, potrzebie zaspakajania piękna, turystyce, krótko mówiąc o jakości życia.

Bioróżnorodność a rolnictwo.

Rolnictwo jest taką gałęzią życia, w której utrata różnorodności biologicznej jest znaczna i bardzo odczuwalna. W 2000 rok wkroczyliśmy z utratą 95% różnorodności genetycznej, którą wykorzystywaliśmy w rolnictwie na początku XX wieku. Ta liczba jest wstrząsająca. W ciągu minionego stulecia zniknęło na zawsze 1000 ras zwierząt gospodarskich z 6400 znanych, a według badań FAO w ciągu najbliższych lat na zawsze zginie kolejnych 2000 ras. Oblicza się, że w każdym miesiącu giną przeciętnie dwie rasy.

Bioróżnorodność rolnicza jest największym dziedzictwem biologicznym i kulturowym świata. Gwarantuje ona zachowanie bogactwa genetycznego. Dzikie lub dawne gatunki uprawne mają wiele cech korzystnych, takich jak: odporność na choroby, niesprzyjające warunki pogodowe (susze, przymrozki), wczesne owocowanie oraz dobre przechowywanie. Podobnie jest z rodzimymi rasami zwierząt gospodarskich, które są przystosowane do lokalnych warunków klimatycznych i paszowych oraz wykazują dużą odporność na choroby.

Ograniczenie różnorodności biologicznej w rolnictwie wiąże się z zastępowaniem lokalnych odmian i gatunków roślin przez gatunki dostosowane do produkcji monokulturowej. Rośliny te wymagają stosowania większych ilości pestycydów, intensywniejszego nawożenia oraz mają zwiększone zapotrzebowanie na wodę, co ma negatywny wpływ na stan środowiska. Obecnie również w hodowli i chowie zwierząt preferowane są zwierzęta o wysokiej wydajności mlecznej, czy rzeźnej. Zapominając, że wydajność to nie jedyny argument w produkcji rolnej. Patrząc na intensywną hodowlę zwierząt nie możemy zapominać o obciążeniu środowiska. Intensywne żywienie zwierząt, koncentracja hodowli na danym obszarze, duże zużycie leków (antybiotyki, sterydy, hormony) w produkcji zwierzęcej przekłada się na obciążenie środowiska przyrodniczego. Dzisiaj jedynie dwanaście odmian roślin i pięć ras zwierząt gospodarskich w 70% zaspokaja nasze potrzeby żywieniowe, blisko połowę roślinnych produktów żywnościowych na świecie dostarczają tylko cztery gatunki roślin: ryż, kukurydza, pszenica i ziemniaki. Wysokoplenne gatunki wypierają setki rodzimych tradycyjnych odmian, dostosowanych do lokalnych warunków, odpornych na choroby i niekorzystne warunki atmosferyczne, obciążając przy tym środowisko.

Warto się nad tym procesem zastanowić, mając na uwadze nadprodukcję żywności i marnowanie jedzenia przez statystycznego Kowalskiego. W naszym kraju wg jedynych dostępnych na ten moment danych Eurostatu sprzed 14 lat marnuje się 9 mln ton jedzenia rocznie. Musimy pamiętać, że od tego czasu konsumpcjonizm społeczeństwa cały czas postępuje, więc to na pewno nie odzwierciedla bieżącej sytuacji. Od połowy 2018 roku Federacja Polskich Banków Żywności bierze udział w projekcie, który ma na celu m.in. przeprowadzanie nowych badań w Polsce odzwierciedlających stan faktyczny zjawiska marnowania żywności. Na dzień dzisiejszy dysponujemy tylko informacją deklarowaną przez konsumentów o ilości marnowanego jedzenia. Nie wygląda to dobrze, gdyż 42% społeczeństwa przyznaje się do wyrzucania jedzenia, co średnio daje 235 kg zmarnowanej żywności w ciągu roku na jednego Polaka. Kwestie marnowania jedzenia należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie społecznym i ekonomicznym, ale także ekologicznym. Aby wyprodukować, przetworzyć i dostarczyć żywność do konsumenta trzeba zużyć ogromne ilości wody i energii. To wszystko można z kolei przeliczyć na ilość gazów cieplarnianych trafiających do atmosfery, które inicjują uwalnianie naturalnego metanu, co wpływa na wzrost temperatury na ziemi. Skutkować to może suszą, powodziami oraz ograniczeniem ilości dostępnej wody słodkiej. Taka sytuacja dla rolnictwa oznacza tylko jedno, mianowicie kryzys. Dlatego warto zastanowić się, czy rolnictwo ekologiczne nie powinno być bardziej wspierane
i rozpropagowane. Jest to najlepszy system produkowania żywności, który zapewnia wysokiej jakości, bezpieczny produkt oraz nie obciąża środowiska przyrodniczego. Bioróżnorodność
w rolnictwie jest bardzo ważna, gdyż zapewnia utrzymanie struktury i żyzności gleby, obieg składników pokarmowych oraz mikroelementów, lepszą kontrolę i dystrybucję wody. Bioróżnorodność w rolnictwie zapewnia sprawną biologiczną kontrolę upraw, przez to zwiększa się odporność upraw na zagrożenia biologiczne. W środowisku przyjaznym owadom również zapylanie roślin nie stanowi problemu. Różnorodność biologiczna jest także istotna w ograniczaniu negatywnego wpływu gatunków inwazyjnych.

Źródło:

Bioróżnorodność obszarów wiejskich. Skarb, który warto chronić. Anna Kalinowska, Andrzej Kołodziejczyk, Janusz Radziejowski, Ewa Sieniarska, Barbara Sudnik – Wójcikowska, Fundacja Ziemia i Ludzie. Warszawa 2016

Bioróżnorodność obszarów wiejskich. Znaczenie i Zagrożenia. Mariola Staniak, Beata Feledyn – Szewczyk, Fundacja Ziemia i Ludzie. Warszawa 2016

Raport Federacji Polskich Banków Żywnościowych – Nie marnuję jedzenia 2018