Ścieżka Dydaktyczna „Na Krawędzi Doliny Noteci”

Ścieżka dydaktyczna „Na Krawędzi Doliny Noteci” powstała w 2012 roku we wsi Minikowo w powiecie nakielskim. Utworzenie ścieżki podyktowane było chęcią zapoznania mieszkańców naszego województwa z walorami przyrodniczymi występującymi w okolicach Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. Ścieżka dydaktyczna ma długość 3,76 km, czas potrzebny na przejście całej ścieżki to około 2 – 2,5 h. Podczas spaceru ścieżką dydaktyczną mamy możliwość zapoznania się z kilkoma formami przyrody. Teren na którym przebiega ścieżka jest położony na obszarze objętym ochroną w ramach sieci Natura 2000 „Dolina Noteci” PLH 300004 oraz Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” PLB 300001. Ponadto na terenie ścieżki jest rezerwat przyrody Las Minikowski oraz rezerwat Hedera. Trzy formy ochrony przyrody zlokalizowane w jednym miejscu oraz przyległe ekosystemy niewątpliwie zachęcają do odwiedzin i poznania aspektów przyrodniczych terenu objętego ścieżką dydaktyczną.

Przyjeżdżające głównie dzieci i młodzież zaczynają przygodę z przyrodą na ścieżce od zapoznania się z informacjami dotyczącymi zasad poruszania się na terenach objętych ochroną przyrody. Piktogramy na pierwszej tablicy informacyjnej pokazują w obrazowy sposób co można, a czego nie wolno robić by nie stać się intruzem w odwiedzanym miejscu. Ponadto uczestnicy dowiadują się, że trasę ścieżki wytyczają kamienie pomalowane na biało.

Przechodząc do kolejnej tablicy młodzi przyrodnicy zostają zapoznani z walorami przyrodniczymi rezerwatu Hedera. Przede wszystkim dowiedzą się, że nazwa rezerwatu pochodzi od łacińskiej nazwy bluszczu pospolitego (Hedera helix). Bluszcz pospolity jest ciekawą, długowieczną rośliną, która za pomocą korzeni przybyszowych wspina się często na bardzo wysokie drzewa (do 20 m). U wieloletnich okazów korzenie przybyszowe (czepne lub powietrze) potrafią przybierać imponujące rozmiary. Warto też wiedzieć, że owoce bluszczu stanowią czarnofioletowe jagody i są bardzo trujące. Ponadto z tablicy informacyjnej dowiadujemy się też jakie ptaki możemy spotkać na odwiedzanym terenie i co zrobić w sytuacji, gdy spotkamy ptaka, który jeszcze nie potrafi latać.

Idąc wytyczoną ścieżką i podziwiając przyrodę docieramy do trzeciej tablicy informacyjnej, z której dowiemy się o zagrożeniach jakie stanowią dla lokalnych ekosystemów gatunki inwazyjne. Wzdłuż całej ścieżki dydaktycznej, jak i na przyległych łąkach oraz w lesie ogromny problem stanowi barszcz Sosnowskiego. Jest to roślina wyjątkowo inwazyjna, rozprzestrzenia się bardzo mocno na duże odległości, zajmując coraz większy teren. Roślina ta została sprowadzona do naszego kraju pod koniec lat 50 XX w. w celu produkcji paszy dla bydła. Ze względu na to, że barszcz Sosnowskiego jest największą rośliną zielną na świecie liczono na pozyskanie ogromnych ilości pokarmu dla zwierząt. Jednak już po krótkim czasie okazało się, że zwierzęta nie są zainteresowane taką paszą. Ponadto roślina okazała się mieć silne właściwości uczulające, szczególnie w kontakcie ze słońcem. Powodem takich właściwości jest związek o nazwie furanokumaryna zawarty w soku rośliny. W sytuacji gdy dojdzie do kontaktu skóry z sokiem następuje silne poparzenie, nawet II i III stopnia, które może skończyć się tragicznie. Wyjątkowa ekspansywność, niekontrolowane rozprzestrzenianie się rośliny za pomocą nasion oraz kłączy powoduje, że roślina ta jest bardzo niebezpieczna. Zajmuje coraz większy obszar, niszcząc dotychczasowe ekosystemy oraz zmieniając charakter siedlisk. Dlatego tak ważna jest edukacja i umiejętność rozpoznania tej niebezpiecznej rośliny jak i podjęcie działań mających na celu skuteczne zwalczanie.  Odwiedzając ścieżkę nie tylko widzimy i dowiadujemy się o problemie jaki stanowi inwazja barszczu Sosnowskiego, ale także otrzymujemy informację o innych inwazyjnych gatunkach roślin i zwierząt, takich jak: niecierpek drobnokwiatowy, gruczołowaty, klon jesionolistny, robinia akacjowa, nawłoć kanadyjska, rdestowiec ostrokończysty, sachaliński, czy norka amerykańska, jenot, żółw czerwonolicy, ostrogrzbiety, ozdobny, malowany, ślimak luzytański, rak pręgowany, sygnałowy i wiele innych.

Kolejna tablica informacyjna ustawiona na trasie ścieżki opowiada o roli sadów tradycyjnych w życiu człowieka jak i znaczeniu dla środowiska przyrodniczego. Wizyta w sadzie jest szczególnie atrakcyjna w okresie jesiennym, gdy na wysokopiennych drzewach z rozłożystymi koronami dojrzewają smaczne i zdrowe owoce. Sady przydomowe są nie tylko źródłem pokarmów dla ludzi, ale również pełnią funkcję ozdobną, chronią przed wiatrem, poza tym są ostoją bioróżnorodność. Bioróżnorodność w czasach, w których priorytetem jest uzyskanie wysokiego plonu niestety schodzi na dalszy plan. Bez bioróżnorodności stracimy cenne gatunki i odmiany roślin oraz gatunki i rasy zwierząt. Pozbawiamy się smaku, zapachu oraz unikatowych wartości odżywczych. Dlatego tak ważne jest, żeby mieć świadomość znaczenia takich miejsc jak stary sad nie tylko dla człowieka, ale również dla gatunków zwierząt, które znajdą tam pokarm i siedlisko do życia.

Opuszczając punkt widokowy, który znajduje się w sadzie kierujemy się w stronę rezerwatu Las Minikowski. Tutaj czeka nas szereg informacji na temat życia lasu. Uczestnicy dowiedzą się o różnych typach lasu, o znaczeniu dla człowieka i równowagi ekologicznej ekosystemów leśnych. Ścieżka przyrodnicza prowadzi częściowo przez łęg jesionowo-olszowy, gdzie drzewostan budują głównie olsza czarna, jesion wyniosły, topola osika, wiąz szypułkowy i dąb szypułkowy. W warstwie krzewów znajdziemy m.in. czeremchę zwyczajną, dereń świdwę, kalinę koralową, bez czarny. Natomiast runo najlepiej podziwiać na wiosnę, kiedy masowo kwitnie ziarnopłon wiosenny. Oprócz zapoznania się z lasem łęgowym uczestnicy wyprawy dowiedzą się i przede wszystkim zobaczą las grądowy. Las taki występuje na żyznym siedlisku, niezalewowym i mogą w nim występować nieomal wszystkie gatunki rodzimych drzew i krzewów. Dominuje często grab zwyczajny oraz duży udział ma dąb szypułkowy i bezszypułkowy. Domieszkę stanowi lipa drobnolistna, świerk pospolity, buk zwyczajny czasem sosna zwyczajna. Wizyta w rezerwacie Las Minikowski jest świetną okazją do dyskusji na temat roli martwego drewna w przyrodzie. Oprócz wielu roślin, w lesie oraz na przyległych łąkach i polach mamy możliwość zapoznania się z wieloma zwierzętami żyjącymi na tym obszarze. Możemy spotkać tutaj sarny, jelenie, dziki, zające, lisy, wiewiórki. Miłośnicy ptaków natomiast mogą zaobserwować sikory (bogatkę, modraszkę, ubogą), trznadle, skowronki, różne gatunki dzięciołów, dzwońce, grubodzioby, zięby, szczygły, z drapieżnych bielika, myszołowa, krogulca, kanię czarną.

Wiadomo, że nauka przyrody jest najbardziej atrakcyjna oraz skuteczna w terenie, gdy można na własne oczy zobaczyć rośliny i zwierzęta oraz siedlisko w którym żyją. Wówczas zrozumienie pojęcia ekosystemu nie stanowi żadnego problemu, a pojęcie słowa ekologia nabiera odpowiedniego znaczenia.

Dysponując tak pięknym terenem z licznymi formami przyrody serdecznie zapraszamy wszystkich miłośników przyrody na spacer.