KOMUNALNE OSADY ŚCIEKOWE W ROLNICTWIE
Rosnąca liczba wytwarzanych opadów komunalnych, a co za tym idzie wzrost powstającego komunalnego osadu ściekowego, wymusza potrzebę jego zagospodarowania. Poszukuje się bezpiecznych dla środowiska rozwiązań, gdzie można osad ten wykorzystać, łącząc z potrzebą rolnictwa poszukującego alternatywy dla nawozów sztucznych.
Rosnąca emisja zanieczyszczeń oraz nasilająca się degradacja środowiska powodują, że zagadnienia dotyczące ochrony środowiska naturalnego nabierają coraz większego znaczenia. Tematy te są niejednokrotnie poruszane, gdyż świadomość społeczeństwa o realnym zagrożeniu jest bardzo wysoka. Problematyka obejmuje wiele aspektów, wśród których wyróżnia się przede wszystkim produkcję energii ze źródeł odnawialnych, gospodarkę: odpadami, wodnościekową oraz odchodami zwierzęcymi. Duża skuteczność oczyszczania ścieków daje możliwość ochrony wielu elementów środowiska, do których zaliczane są także wody powierzchniowe oraz podziemne. Analizując temat ścieków, należy mieć na uwadze dwa wiodące aspekty – oczyszczenie ścieków oraz zagospodarowanie powstających w wyniku tego działania osadów ściekowych. Chęć zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych połączono z poszukiwanym w rolnictwie alternatywnym źródłem materii organicznej, która mogłaby być zastosowana jako bezpieczny nawóz.
Zasady postepowania z komunalnymi osadami ściekowymi określone zostały szczegółowo w art. 96 Ustawy o odpadach z dnia 14 grudnia 2012r., Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych, a także w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Wytworzone ścieki trafiają do komunalnych oczyszczalni ścieków, gdzie produktem powstającym w wyniku procesów biochemicznych zachodzących w trakcie oczyszczania są komunalne osady ściekowe, które mogą mieć swoje zastosowanie właśnie w rolnictwie. Osad powstaje w wyniku określonego procesu technologicznego oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych oraz bytowo-przemysłowych. Następstwem jest materiał niebezpieczny, który poddany jest kolejnym procesom przeróbki i unieszkodliwiania. Powstały osad zasobny jest w cenne substancje organiczne i składniki pokarmowe, w tym wysokie ilości azotu, ale też fosfor, magnez i wapń. Niestety oprócz zalet, posiada też wady, gdyż zawiera szkodliwe metale ciężkie, głównie: kadm, cynk, ołów, rtęć. Ścieki, które mają być wykorzystywane w rolnictwie, powinny spełnić wiele wymogów i norm sanitarnych, powalających na ich użytkowanie. Warunki, jakim muszą odpowiadać osady ściekowe, aby zostały zastosowane na gruntach, opisane są szczegółowo w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie komunalnych osadów ściekowych.
Oczyszczalnia ścieków jako wytwórca osadów ściekowych jest odpowiedzialna za poprawne ich wykorzystanie. Etapami koniecznymi przed zastosowaniem osadów na gruntach jest przede wszystkim poddanie szczegółowym badaniom zarówno samego osadu ściekowego, ale także gruntów, na których planowane jest ich aplikowanie. Osoba władająca gruntem, przyjmująca osad otrzymuje wyniki przeprowadzonych badań, a także informację o dawkach osadu jakie należy stosować na danym gruncie. Ponadto, na wytwórcy osadu spoczywa obowiązek zgłoszenia informacji do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, w terminie 7 dni przed planowanym przekazaniem osadu.
Odbiorca odpadu jest zobowiązany do posiadania planu nawożenia, który uwzględni ilość składników odżywczych, a także wyniki analizy gleby, wykonane bezpośrednio przed zastosowaniem osadu ściekowego. Otrzymane osady, należy zastosować na polu w postaci płynnej, mazistej lub ziemistej nie później niż dzień po ich dostarczeniu do gospodarstwa. Nie dozwolone jest jednak zastosowanie osadu uprzednio osuszonego i ponownie nawadnianego. Rolnik ma także obowiązek przechowywania dokumentacji przez okres 5 lat od dnia zastosowania osadów ściekowych.
Należy pamiętać, że postępowanie z osadem, niezgodne z zasadami opisanymi w Ustawie o odpadach może być karane. Dotyczy to sytuacji, gdy podmiot, który nie jest wytwórcą osadów przekazuje je do stosowania władającemu powierzchnią ziemi. Karze podlega się w także w chwili, gdy nie zostanie zgłoszone przekazanie osadu lub gdy rolnik nie przechowuje niezbędnej dokumentacji.
Osad ściekowy, który został odpowiednio ustabilizowany, poddany był procesowi higienizacji i posiada dobre parametry nawozowe, z pewnością pozytywnie wpłynie na poprawę jakości ziemi. Bezpieczny osad posiada cenne substancje organiczne i mineralne, wpływając pozytywnie na pH gleby i zachowanie właściwej struktury gleby. Bezpośrednio wpływa także na zwiększenie plonów, dzięki zawartości substancji odżywczych oraz makro i mikroelementów. Za stosowaniem komunalnych osadów ściekowych w rolnictwie przemawia także argument, jakim jest rosnąca cena nawozów sztucznych oraz nowoczesne technologie, które pozwalają na uzyskanie całkowicie bezpiecznego produktu – osadu czynnego. Obecnie stosowane programy komputerowe pozwalają także na precyzyjne dopasowanie ilości osadu do potrzeb nawozowych danej gleby. Rozsądne wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych będzie dobrym uzupełnieniem nawożenia w gospodarstwie.
Autor: Joanna Szczęsna, Dział Rolnictwa Ekologicznego i Ochrony Środowiska
Materiały źródłowe:
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21);
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 lutego 2015r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. 2015 poz. 257);
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014 poz. 1800).