Rolnicze wykorzystanie ścieków

Zgodnie z art 84 ustawy Prawo wodne przez rolnicze wykorzystanie ścieków (bytowych, komunalnych, przemysłowych o składzie zbliżonym do ścieków bytowych) rozumie się zastosowanie ścieków do:

• nawadniania użytków rolnych;
• nawożenia użytków rolnych przez dodanie materiałów do gleby albo przez rozprowadzenie na powierzchni, albo przez wstrzykiwanie do gruntu, umieszczenie pod powierzchnią gruntu lub mieszanie z warstwami powierzchniowymi gruntu;
• nawadniania oraz nawożenia stawów wykorzystywanych do chowu lub hodowli ryb.

Jeżeli ilość ścieków nie przekracza 5 m³ na dobę i służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego to rolnicze wykorzystywanie ścieków jest uznawane za zwykłe korzystanie z wód, do którego nie wymaga się uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Czyli łączna roczna ilość nie będzie większa niż 1825 m³/rok.

365 dni razy 5 m³ na dobę = 1825 m³.

Jeżeli łączna ilość ścieków jest większa niż 5 m³ na dobę, jest szczególnym korzystaniem z wód i wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.  Jest ono, zgodnie z artykułem 389 ustawy Prawo wodne, wymagane na szczególne korzystanie, czyli w tym przypadku, na rolnicze wykorzystanie ścieków.

Pozwolenie wodnoprawne wydaje się na wniosek o wydanie pozwolenia wodnoprawnego. Uzyskać je można we właściwej jednostce Wód Polskich – w najbliższym Zarządzie Zlewni. Mapa wraz z kontaktami do Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej dostępna jest na stronie: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/rzgw .

Bez względu na to, czy rolnicze wykorzystanie ścieków podlega pod obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego czy nie, roczne i sezonowe dawki ścieków nie powinny przekroczyć zapotrzebowania roślin na substancje odżywcze. Ograniczenia w zakresie rolniczego wykorzystania ścieków są określone w art. 84 ust. 4 Prawo wodne.

Wykorzystując ścieki na swoich gruntach, trzeba pamiętać, że przy ich stosowaniu obowiązują podobne zasady jak przy nawozach naturalnych. Dlatego trzeba je uwzględnić w planie nawożenia azotem lub w obliczeniach maksymalnych dawek azotu zgodnie z Programem działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz. U. z 2023 r. poz. 244)  Dotyczy to również terminu stosowania takich nieczystości.

Terminy stosowania ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania powinny być zgodne z terminami określonymi w pozwoleniach wodnoprawnych lub pozwoleniach zintegrowanych na rolnicze wykorzystanie ścieków.

Na gruntach rolnych nawozy stosuje się w terminach określonych w tabeli 1.

Tabela 1. Terminy stosowania nawozów

Rodzaj nawozów Rodzaj gruntów	Nawozy naturalne płynne i nawozy azotowe mineralne	Nawozy naturalne stałe
Grunty orne	1 marca – 20 października	1 marca – 31 października
Grunty orne na terenie gmin objętych wykazem określonym w tabeli 4	1 marca – 15 października
Grunty orne na terenie gmin objętych wykazem określonym w tabeli 5 (kujawsko- pomorskie)	1 marca – 25 października
Uprawy trwałe	1 marca – 31 października	1 marca – 30 listopada
Uprawy wieloletnie
Trwałe użytki zielone

Ścieki przeznaczone do rolniczego wykorzystania nie mogą stanowić zagrożenia dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych, a w szczególności nie mogą powodować zanieczyszczenia wód substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Warunki jakie należy spełnić w celu rolniczego wykorzystania ścieków określa rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1311).

Aby ścieki można było wykorzystać rolniczo, muszą one spełniać określone normy. Zgodnie z w/w rozporządzeniem ścieki mogą być przeznaczone do rolniczego wykorzystania jeżeli:

• BZT₅ zostało zredukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesiny ogólnej co najmniej o 50%
• spełniają warunki sanitarne, określone w załączniku nr 9 do rozporządzenia, co oznacza, że bakterie chorobotwórcze z rodzaju Salmonella są niewykrywalne w 1 litrze ścieków oraz nie zostanie stwierdzona obecność żywych jaj pasożytów (Ascaris sp., Trichuris, Toxocara sp.) w 1 litrze ścieków;
• nie stanowią zagrożenia dla jakości wód podziemnych i powierzchniowych, a w szczególności nie spowodują zanieczyszczenia tych wód substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego;
• nie zawierają substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne wartości substancji zanieczyszczających, określone w załączniku nr 4 do rozporządzenia.

Dopuszczalna zawartość metali ciężkich w glebach, w warstwie 0-25 cm, na obszarach, na których może być stosowane rolnicze wykorzystanie ścieków, jest określona w załączniku nr 10 do w/w. rozporządzenia.

Badania mikrobiologiczne i parazytologiczne oraz badania stanu i składu ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania wykonuje się co najmniej raz na dwa miesiące. Natomiast badania zawartości metali ciężkich w glebach na obszarach, na których może być stosowane rolnicze wykorzystanie ścieków, przeprowadza się co 5 lat.

Zakazuje się rolniczego wykorzystania ścieków:

• gdy grunt jest zamarznięty, zalany wodą, nasycony wodą lub przykryty śniegiem, z wyjątkiem dna stawów ziemnych wykorzystywanych do chowu i hodowli ryb;
• na gruntach wykorzystywanych do upraw roślin przeznaczonych do spożycia w stanie surowym;
• na gruntach, w których zwierciadło wód podziemnych znajduje się płycej niż 1,5 m od powierzchni ziemi lub od dna rowu rozprowadzającego ścieki;
• na obszarach o spadku terenu większym niż:

1. a) 10 % dla gruntów ornych,
2. b) 20 % dla łąk, pastwisk oraz plantacji drzew leśnych;.

• na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią w okresie prognozowanego wezbrania wód.

Tabela 2. Odległości, w jakich nie stosuje się nawozów w pobliżu wód powierzchniowych

Rodzaj zbiornika wodnego Rodzaj nawozu	jeziora i zbiorniki wodne o pow. do 50 ha	Cieki naturalne		rowy z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na górnej krawędzi brzegu rowu		kanały
Nawozy z wyłączeniem gnojowicy	5 m	5 m		5 m		5 m
Gnojowica	10 m	10 m		10 m		10 m
Na gruntach rolnych od:
Rodzaj nawozu	brzegu jezior i zbiorników wodnych o powierzchni powyżej 50 ha		Ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej		obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego
Wszystkie rodzaje nawozów	20 m		20 m		20 m

* w przypadku terenów o dużym nachyleniu w/w odległości należy zwiększyć o 5 m.

Jeżeli na gruntach rolnych występuje uprawa roślin, odległości określone w tabeli 2 mogą zostać zmniejszone o połowę (odległość jednak nie może być mniejsza niż 3 m) w przypadku stosowania nawozów za pomocą urządzeń aplikujących je bezpośrednio do gleby.

Jeżeli na gruntach rolnych występuje uprawa roślin, odległości określone w tabeli 2 mogą zostać zmniejszone o połowę (odległość jednak nie może być mniejsza niż 3 m) w przypadku podzielenia pełnej dawki nawozów co najmniej na 3 równe dawki, przy czym odstęp między zastosowaniem tych dawek nawozu nie może być krótszy niż 14 dni.

Nie myje się rozsiewaczy nawozów i sprzętu do aplikacji nawozów oraz nie rozlewa się wody z ich mycia w odległości mniejszej niż 25 m od brzegu zbiorników wodnych, jezior, cieków naturalnych, rowów, kanałów, ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz. U. z  2022 r. poz. 2625 i 2687), oraz obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego.